خبرگزاری مهر، گروه سلامت: به دنبال نوسانات بازار ارز و تغییر نرخ دلار، موضوع تغییر قیمت دارو، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و این در حالی هست که صنعت داروسازی کشور نیز به بعضی سیاست های دارویی انتقاد داشته و معتقد هست که تولید داخل می بایست بیش از پیش مورد حمایت قرار گیرد. بر همین اساس، سراغ دکتر اکبر برندگی مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، رفتیم تا وضعیت گذشته، حال و آینده صنعت داروسازی و بازار دارویی کشور را مورد بررسی قرار دهیم.
وضعیت دارو در قبل از انقلاب
وی در ابتدا به وضعیت بازار دارویی کشور در قبل از انقلاب اشاره کرد و گفت: قبل از انقلاب، بین ۷۰ تا ۸۰ درصد نیاز دارویی کشور از طریق واردات تامین می شد و ۲۰ درصد مابقی هم با استفاده از فرمول های شرکت های دارویی خارجی و با استفاده از کارگر ایرانی، در داخل تولید می شد. بعد از پیروزی انقلاب، شاهد تاسیس دانشکده های داروسازی و ترک شرکت های چند ملیتی از ایران، در نتیجه شاهد دولتی شدن صنعت دارو بودیم.
صنعت دارو در دوران جنگ
برندگی با عنوان این مطلب که در زمان جنگ تحمیلی، شرکت های دولتی بازار دارویی کشور را اداره کردند، اظهارداشت: در آن سال ها با توجه به شرایط کشور، سعی بر این بود که قیمت دارو تثبیت شود و این در حالی بود که ۵۰ تا ۶۰ درصد نیاز دارویی کشور در داخل تامین می شد.
شرایط حال حاضر دارو
مدیرکل امور دارویی ادامه داد: حالا بعد از گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و پشت سر گذاشتن دوران جنگ تحمیلی، شرایط صنعت داروسازی کشور به گونه ای شده که تنها ۳ درصد داروهای مورد نیاز از طریق واردات تامین خواهد شد و مابقی ۹۷ درصد نیاز دارویی کشور در داخل تولید خواهد شد.
صنعت داروسازی کشور در جایگاهی قرار دارد که اگر همین امروز راه های واردات دارو به کشورمان بسته شود، می توانیم ۵۰ درصد دارو را در داخل تامین کنیمبرندگی تاکید کرد: صنعت داروسازی کشور در جایگاهی قرار دارد که اگر همین امروز راه های واردات دارو به کشورمان بسته شود، می توانیم ۵۰ درصد دارو را در داخل تامین کنیم.
وی با بیان این مطلب که در بحث داروهای شیمیایی خیلی به خارج از کشور وابستگی نداریم، افزود: در بحث داروهای بیوتکنولوژی نیز در جایگاهی قرار داریم که امکان رقابت با دنیا را داریم. به طوری که شاهد صادرات داروهای «بایو تک» ساخت ایران به کشورهایی همچون روسیه و ترکیه هستیم.
برندگی، از ایران به عنوان کشور صادر کننده تکنولوژی تولید داروهای «بایو تک» نام برد.
وی، به وضعیت تامین داروهای کم مصرف و در عین حال گران قیمت اشاره کرد و افزود: داروهای «اورفان»، شامل آن دسته از داروهایی خواهد شد که شاید برای ۴۰ تا ۵۰ بیمار مصرف دارد و در دنیا هم، یک یا دو شرکت دارویی مشغول تولید این قبیل داروها هستند. البته کشور ما در این عرصه به پیشرفت هایی دست یافته هست.
چرا در صادرات خیلی موفق نبوده ایم
از توضیحات مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، می توان متوجه شد که وضعیت صنعت داروسازی کشور نه تنها بد نیست که برعکس شرایط برای رقابت در منطقه و جهان خوب هست، اما نکته مهم این هست که چرا آمار صادرات دارویی پایین هست.
برندگی در خصوص علت پایین بودن آمار صادرات دارویی کشور، گفت: وقتی حرف از تجارت فرامرزی می زنیم، ادبیات رقابت با داخل فرق می کند. در آن سوی مرزها، شرکت های چند ملیتی دارویی وجود دارد که می بایست با آنها برای صادرات، رقابت کرد.
وی با بیان این مطلب که توان تولید دارو در شرکت های دارویی کشورمان بیش از دو برابر نیاز داخلی هست، افزود: میزان مصرف دارو در کشورمان سالیانه در حدود ۴۵ میلیارد عدد هست، در حالی شرکت های دارویی کشور توان تولید سالیانه ۱۰۰ میلیارد عدد دارو را دارند.
مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، بر ضرورت افزایش صادرات دارویی کشور تاکید کرد و گفت: برای بالا بردن ظرفیت تولید شرکت های داروسازی کشور، راهی غیر از صادرات را نداریم.
میزان مصرف دارو در کشورمان سالیانه در حدود ۴۵ میلیارد عدد هست، در حالی شرکت های دارویی کشور توان تولید سالیانه ۱۰۰ میلیارد عدد دارو را دارند
برندگی با اشاره به سفرهای خارجی وزیر بهداشت، گفت: یکی از موضوعات مورد بحث در سفرهای خارجی، بحث دارو یعنی، شناساندن ظرفیت های تولید دارو در ایران، برای صادرات هست.
مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، ضمن توصیه به شرکت های دارویی کشور برای سرمایه گذاری درازمدت در کشورهای هدف صادرات، اظهارداشت: نگاه شرکت های ایرانی، نباید کوتاه مدت باشد. بلکه باید به بازگشت سود در درازمدت فکر کنند.
وی در توضیح این مطلب که شرکت های دارویی ایران از شرایط صادرات چندان مطلع نیستند، گفت: به عنوان مثال، با کشور عراق بیش از ۷ تفاهمنامه امضا شده اما از فرایند ثبت دارو در کشورهای هدف اطلاع نداریم. متاسفانه شرکت های دارویی ما پول خرج نمی کنند تا از این وضعیت مطلع شوند.
برندگی ادامه داد: به رغم اینکه سفارتخانه های کشورمان در موضوع صادرات محصولات ایرانی فعال شده اند و رایزن بازرگانی داریم، اما مستندسازی در شرکت های دارویی کشور ضعیف هست.
وی افزود: ارائه مستندات بین المللی در زمینه صادرات دارو الزاماتی دارد که ما در این بخش ضعیف هستیم. شناخت بوروکراسی اداری در کشورهای هدف صادرات نیز، موضوع مهمی هست.
مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، با تاکید بر این مطلب که نگاه صنعت داروسازی کشور نسبت به مزایای صادرات نباید کوتاه مدت باشد، تصریح کرد: سرمایه گذاری بلندمدت در کشورها، به سود کوتاه نگاه نمی کند.
برندگی، ارزان بودن دارو در کشورمان را یکی دیگر از موانع صادرات دانست و افزود: ما قیمت دارو را به خاطر توان مردم پایین نگه می داریم.
وی همچنین بر حمایت دولت از صادرات تاکید کرد و گفت: وقتی با تحریم مواجه هستیم، بازگشت پول به کشور دچار مشکل خواهد شد.
مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، با انتقاد از شرکت های دارویی ایرانی در رقابت با یکدیگر در آن سوی مرزها، افزود: وقتی بعضی از شرکت ها برای صادرات گام برداشتند، به جای تقسیم بازار هدف و ایجاد کنسرسیوم، با یکدیگر رقابت کردیم و در نتیجه بازار را از دست دادیم. بطوریکه در دوره ای ۵۰ درصد بازار دارویی افغانستان در اختیار محصولات ایرانی بود ولی الان به زیر ۱۰ درصد رسیده و شرکت های ترکیه ای، پاکستانی و هند، این بازار را گرفته اند. چون خودمان در آن کشور با یکدیگر رقابت کردیم.
حضور بخش دولتی و عمومی در صنعت دارو
وجود شرکت های دارویی دولتی، یکی از دلایل نبود انگیزه برای صادرات تلقی خواهد شد، از همین رو عنوان خواهد شد که بهتر هست دولت از صنعت داروسازی خارج شود. در این بین، نهادهای عمومی نیز مطرح هستند که مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، در این ارتباط توضیحاتی داد.
برندگی، با بیان این مطلب که نباید نهادهای عمومی را با بخش دولتی یکی کنیم، گفت: دولت، جز دخالت در بخش سیاستگذاری های تعیین قیمت دارو و نظارت بر تامین نیاز دارویی مردم، کار دیگری انجام نمی دهد.
وی با اشاره به این مطلب که نهادهای عمومی از بودجه دولتی استفاده می کنند، افزود: بخش دولتی در تولید دارو ورود ندارد و رقیب بخش خصوصی تلقی نمی شود، بلکه این نهادهای عمومی هستند که در این عرصه فعالیت دارند.
برندگی ادامه داد: اصل ۴۴ قانون اساسی تاکید دارد بر خروج بخش دولتی از جایی که بخش خصوصی توان حضور دارد. با این نگاه، بایستی شرکت های نیمه دولتی و نهادهای عمومی از بخش تولید دارو خارج شوند. اما، یک سری توانمندی هایی لازم هست که بخش خصوصی ما ندارد، از جمله ایجاد زیرساخت های لازم برای تولید دارو و سرمایه گذاری در جاهایی که بخش خصوصی توان حضور ندارد، نهادهای عمومی می توانند حضور داشته باشند و البته توان آن را هم دارند. مثلا ایجاد شهرک های دارویی که بخش خصوصی توان احداث آنها را ندارند.
مافیای دارویی از کجا آمده هست
موضوع وجود مافیا در بازار دارویی کشور، از دیگر پرسش های ما از مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو بود که پاسخ جالب توجهی ارائه داد.
برندگی گفت: ابتدا باید این سئوال را مطرح کرد که چه کسانی می گویند مافیا وجود دارد و تعریف آن چیست. یک موقع هست که سازمان های نظارتی می آیند و حضور پیدا می کنند و بعد از بررسی موضوع، مطرح می کنند که چنین پدیده ای وجود دارد و آن وقت ما قبول می کنیم. اما، موقعی هم هست که فردی با مراجعه به سازمان غذا و دارو، خواسته هایی را مطرح می کند که این انتظارات، فراقانونی هست.
سیاسیون، بیشتر مطرح می کنند که در بازار دارویی کشور مافیا وجود دارد، چون بعضی افراد خودشان انتظارات فراقانونی دارند
وی ادامه داد: کسی که ناظر هست نباید کننده کار باشد و اگر غیر از این باشد، طبیعتا مقداری در انجام کار اغماض خواهم کرد. پس، کسی که نظارت می کند، نباید تولید کننده باشد. البته به لحاظ قانونی اشکالی ندارد که تولید کننده باشیم، اما بیرون از سیستم نظارتی باشیم.
برندگی تاکید کرد: این قبیل موضوعات مثل وجود مافیا در بازار دارویی کشور، بیشتر از زبان کسانی مطرح خواهد شد که انتظارات فراقانونی دارند. متاسفانه بحث دارو، چندین سال هست که سیاسی شده هست. سیاسیون، بیشتر مطرح می کنند که در بازار دارویی کشور مافیا وجود دارد، چون بعضی افراد خودشان انتظارات فراقانونی دارند و ما نمی توانیم خارج از چارچوب قانون عمل کنیم و متهم می شویم.
وی، کل عددی که برای بازار دارویی کشور وجود دارد را، با یک کارخانه تولید سیمان در کشور برابر خواند و گفت: عدد بازار دارویی ایران خیلی بزرگ نیست. حتی در مواقعی قابل مقایسه با یک شرکت داروسازی بزرگ دنیا هم نیست. اما حضور سیاسیون و افرادی که دستی در قوانین و ضوابط دارویی ندارند و نمی دانند ضوابط دارو سختگیرانه هست، وقتی می آیند داخل، انتظارات شان باعث شده تا مافیای دارو را مطرح کنند. من منکر این نیستم که حضور افرادی که خودشان در دوره های قبلی ذی نفع بوده اند، باعث شده این موضوع شدت پیدا کند اما به آن غلظتی که گفته خواهد شد، نیست.
سرانه مصرف دارو در ایران
گفته خواهد شد که مصرف دارو در کشور فراتر از میانگین جهانی هست، در حالی که مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، معتقد هست که تنها در چند دسته دارویی میزان مصرف دارو بالاست.
وی با عنوان این مطلب که سهم هر ایرانی ۵۰۰ عدد دارو در سال هست که عدد ریالی آن در حدود ۲۰۰ هزار تومان خواهد شد، گفت: این سرانه مصرف دارو در ایران هست.
برندگی افزود: میزان مصرف آنتی بیوتیک ها و کورتون ها در کشور بالاتر از میانگین جهانی هست و این بر می گردد به فرهنگ حاکم بر کشور و تقاضاهایی که بیمار از پزشک دارد. بطوریکه در ۶۰ درصد نسخه های دارویی ما آنتی بیوتیک وجود دارد. در حالی که پزشک در کشورهای دیگر، به راحتی آنتی بیوتیک را تجویز نمی کند.
مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو، میزان مصرف داروهای تزریقی و مسکن ها را بالاتر از میانگین جهانی دانست و در عین حال، میزان مصرف دارو در بین بیماران دیابتی را پایین تر از آمارهای جهانی عنوان کرد و گفت: در این بخش ها، می بایست مصرف دارو بالاتر باشد که نیست.
شرط واردات مواد اولیه دارویی
برندگی با تاکید بر اینکه در بحث واردات دارو و مواد اولیه دارویی نظارت ها شدید هست، تصریح کرد: ما بر اساس کتاب دارویی آمریکا که در آن مشخص شده هر ماده اولیه دارویی بایستی چه مشخصاتی داشته باشد، عمل می کنیم. ما ضوابط خاص خودمان در رابطه با واردات دارو و مواد اولیه دارویی را داریم و حالا این محصولات از هر کجای دنیا وارد شود، باید این فارماکوپه دارویی را داشته باشد. ما به شرایط کارخانه ای که قرار هست از آن محصولی را وارد کنیم، نگاه می کنیم ببینیم شرایط لازم و تاییدیه های سازمان های نظارتی اروپا و FDA آمریکا را دارد یا خیر و بعدا اقدام به واردات می کنیم.
وی با توجه به ضوابط سختگیرانه در بازار دارویی کشور، گفت: واردات مواد اولیه به سختی صورت می گیرد و باید تمام مراحل نظارتی را پشت سر گذاشته باشد و بعد از آن، موثر بودن مواد اولیه دارویی در داخل مورد بررسی قرار می گیرد.
برندگی، کل واردات مواد اولیه دارویی برای تولید ۹۷ درصد داروی داخلی را بین ۶۵۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار اعلام کرد و افزود: سهم واردات مواد اولیه دارویی از چین، ۲۵ درصد، از سایر کشورهای آسیایی بین ۴۰ تا ۵۰ درصد و مابقی آن از اروپا وارد خواهد شد.
